UniPers ALL THE WAY!
 
كـد بـه جـسـتـار بـپـيــونــديــد الـفـبـاى پـارســى جـهـانــى
  نــوشـتـارهـا الـفـبـاى پــارســى-عـربــى
  نــوشـتـار خــود را بـرايـمـان بـفــرسـتـيــد هـمـگـردان پـارســى جـهـانــى بـه پــارســى-عـربــى
View this page in UniPers
View this page in English
پـارســى جـهـانــى يـا پــارســى-عـربــى: گــرد آورده ى ديــدگـاه هـاى گــونـاگــون
دشــواريـهـا ، كـمـبــودهـا و پـيـچـيــدگـيـهـا ى دبـيــره ى پــارســى-عـربــى
آونــدهـايــى بـرضـد دگـرگــونــى دبـيــره ى پــارســى-عـربــى و پـاسـخ هـايــى بــدانـهـا
آونــدهـايــى بـنـيـادى بـراى جـايـگـزيـنــى دبـيــره ى پـارســى جـهـانــى
 
دشــواريـهـا ، كـمـبــودهـا و پـيـچـيــدگـيـهـا ى دبـيــره ى پــارســى-عـربــى:
۱. دانـشـجــويــى كـه دوسـتـار فـراگـيــريــى دبـيــره ى پــارســى-عـربــى بـاشـد ، بـايـد امـلـا ى پـيـچـاپـيـچ هـمـه ى واژه هـا و دسـتــورهـا ى دشــوار آنـان را بـه يـاد بـسـپـارد . اسـتـادى در نــوشـتـن و خــوانــدن بـه دبـيــره ى پــارســى-عـربــى نـزديـك بـه ۹ سـال كــوشـش و ازخــودگــذشـتـگــى نـيـاز دارد . بـرا ى هـمـيـن اسـت كـه درصـد بـزرگــى از مـردم بـاسـواد ايــران ، بـه سـخـتــى مـيـتـوانـنـد اثـرهـا ى بـزرگـان ادب پـارســى چــون گـلـسـتـان و بــوسـتـان سـعــدى ، مـثـنـوى بـلـخــى ، يـا شـاهـنـامـه ى فــردوســى را بـيـلـغــزش بـخــوانـنـد . تـا بـه آنـجـا كـه ، درصـد عـمــده يــى از ايــن بـاسـوادان در خــوانــدن مـقـالـه ى روزنـامـه بـاز مـيـمـانـنـد يـا در نــوشـتـن انـشـا لـغــزش هـايــى مـيـكـنـنـد .
۲. الـفـبـا ى رسـمــى پــارســى-عـربــى ۳۴ نــويـسـه و ۹ نـمـاد دارد . آن ۳۴ نــويـسـه مـيـتـوانـنـد ، بـسـتـگــى بـه جـايـشـان درون واژه ، در كـل ۱۱۸ چـهــره ى گــونـاگــون بـه خــود بـگـيــرنـد . در مـيـان ايــن آشـفـتـگــى چـنـد نــويـسـه ى " آواره " نـيــز هـسـتـنـد كـه بـه گــونـه ى رسـمــى در ايــن الـفـبـا شـمـرده نـمـيـشـونـد ، و تـنـهـا در واژه هـا ى عـربـــى يـافـتـه مـيـگـردنـد . پـس شـمـاره ى نــويـسـهـا ى ايــن الـفـبـا را مـيـتـوان ۴۲ ، ۴۴ ، ۴۶ تـا ۱۳۱ بـر آورد كـرد . نـمــونـه هـايــى از ايــن نــويـسـهـا ى آواره "الـف كــوتـاه" هـمـچــون در عـيـســى ، يـا مــوســى . تـه ى گــرد "ة" هـمـچــون در دايــرةالـمـعـارف .
۳. كـمـاســى واكـه هـا ى كــوتـاه . واكـه هـا ى كــوتـاه درون واژه هـا نــوشـتـه نـمـيـشـونـد . گـهـگـاهــى ، بــويــژه بـرا ى سـاده كـردن خــوانــدن بـرا ى كــودكـان و نـو آمــوزان ، ۳ نـمـاد جـداگـانـه نـمــودار ايــن ۳ واكـه ، در زيــر يـا زبـر واژه نـهـاده مـيـشـونـد . بـا نـبــودن ايــن ۳ واكـه فـراگــويـش واژه هـا بـسـيـار دشــوار و تـنـهـا بـا دانـش پـيـشـيـن امـكـانـپــذيــر اسـت . فـراگــويـش درسـت واژه هـا ى نـو يـا بـيـگـانـه امـكـانـپــذيــر نـيـسـت . كـمـاســى ايــن واكـه هـا بــاعــث مـيـشـود كـه واژه هـا ى بـسـيـارى بـا فـراگــويـش هـا ى گــونـاگــون بـا يـكـجــور امـلـا نــوشـتـه شـونـد . تـنـهـا جــورى كـه مـيـتـوان ايــن واژه هـا را از يـكــديـگـر بـاز شـنـاخـت ، از زمـيـنـه يـا بـافـت جـمـلـه يــى اسـت كـه در آن پـديــدار مـيـگـردنـد . نـمــونـه هـا يــى از واژه هـا يــى كـه امـلـا ى يـكـسـان ولــى فـراگــويـشــى ديـگـر دارنــد :
سـر (sar يـا ser يـا sor), در (dar يـا dorr), رسـتـم ( rastam يـا rostam).
۴. وجــود هـمـخــوان هـا يــى كـه تـنـهـا در واژه هـا ى عـربـــى يـافـتـه مـيـشـونـد . در عـربـــى ايــن هـمـخــوان هـا آوايــى ويــژه ى خــود دارنـد ، ولــى در زبـان پـارســى فـرقــى مـيـان آوايـشـان نـيـسـت . ايــن يـكــى از دشــوارى هـا ى بـسـيـار بـزرگ ايــن دبـيــره اسـت ، و تـنـهـا راه فـراگـيــرى از بـر كـردن امـلـا ى واژه هـا اسـت . هـمـخــوان هـا يــى كـه در پـارســى آوايــى مـشـتـرك دارنـد

s: ,
h: ,
z: ,
t: ,
' :,
q:


نـمــونـه هـايــى از واژه هـا يــى كـه دارا ى هـمـخــوان هـا ى عـربـيـنـد
:

صـد, راضى,طــور, رعـد.
۵ . در مـيـان ۳۳ نــويـسـه ى الـفـبـا ى پــارســى-عـربــى ، تـنـهـا ۱۷ چـهــره را مـيـتـوان بـاز شـنـاخـت . هـمـگــى نــويـسـه هـا ى ايــن الـفـبـا بـا افــزودن خـجـكـهـا (نـقـطـه هـا) و سـركـجـهـا بـر چـهــره هـا ى گــونـاگــون ، سـاخـتـه شـدنـد . ايــن خــود سـرچـشـمـه ى بـسـيـارى لـغــزش هـا ى امـلـا يــى اسـت .
۶ . پـاره يــى از نــويـسـه هـا ى الـفـبـا چـهــره اشـان بـسـتـگــى بـه ايــن دارد كـه در كـجـاى يـك واژه واقـع شـونـد . در آغـاز ، مـيـان ، يـا پـايـان واژه ، يـا جـداگـانـه نــوشـتـه شـونـد .

شـمـاره ى نــويـسـه هـايــى بـا چـهــره هـا ى گــونـاگــون از بـيـشـيـنـه ى ۴ هـمـچــون:

b:

تـا كـمـيـنـه ى ۲ هـمـچــون :

d:

تـغـيـيــر مـيـكـنـد .
۷ . درون يـك واژه ، پـاره يــى از نــويـسـه هـا بـايـد چـسـبـيــده بـه نــويـسـه ى پـيـشـيـن ويـا پـسـيـن بـاشـنـد ، ولــى پـاره يــى ديـگـر نـبـايـد .
۸ . نــويـسـه هـاى "و" و "ى" پــى درپــى در زبـان پـارســى پـديــدار مـيـگـردنـد .

نــويـسـه ى "و" مـيـتـوانـد نـمــودار آواهـاى ا (o) ، و (u) ، و (v) ، وو (vu) ، و او (ow) ، يـا بـه كـلــى خـامــوش بـاشـد . ايــن ويــژگــى بـه تـنـهـايــى سـرچـشـمـه ى بـسـيـارى از فـراگــويـشـهـاى نـادرسـت اسـت . بـراى مـثـال ، بـه نـادرسـتــى ، واژه ى كـهـن فـروهــر (Faravahr) بـه فـروهـر (Foruhar) ، مـزدور (mozdvar) بـه مـزدور (mozdur) ، و رنـجــور (ranjvar) بـه رنـجــور (ranjur) دگـرگــون شـده اسـت . بـه تـازگــى بـحـثــى آغـاز شـده كـه آيـا واژه هـايــى چــون خـســرو يـا نـو را بـايـد بـا وفـراگـفـت يـا نـه ، چــون او(ow) و و (o) را نــويـسـه ى تـك "واو" بـازنـمــود مـيـكـنـد . هـمـان جــور كـه انـتــظـار مـيــرود ، بـازنـمــود كـردن چـنـد آوا بـا تـنـهـا يـك نــويـسـه بــاعــث امـلـاى يـكـجــور مـيـان واژه هـايــى بـا فـراگــويـشـهـاى گــونـاگــون مـيـشـود .

هـمـانـنــد:
تــو ("to" يـا "tu"), جــو ("jow" يـا "ju"), جــور ( "jur" يـا "jowr"), شــور ("shur" يـا "showr") و بـسـيـارى ديـگـر .

نـمــونـه ى واو خـامــوش : "خــواب" و بـسـيـارى ديـگـر .

نـويـسـه ى "ى" نـيــز مـيـتـوانـد آواهـا ى "i" ، "y" ، و "iy" ، را بـازنـمــود كـنـد . چــونـيـن بـازنـمــودهـا ى چـنــدگـانـه بـاعــث پـيـچـيــدگـيـهـا ى هـرچـه بـيـشـتـر امـلـايــى شـده انـد ، چــون از امـلـا تـنـهـا نـمـيـتـوان بـه فـراگــويـش واژه پــى بـرد .

مـانـنــد :
سـيــر ("sir" يـا "seyr"), ديــر ("dir" يـا "deyr") و بـسـيـارى ديـگـر .
۹ . بـسـيـارى از واژه هـا ى پـارســى بـه نــويـسـه ى "ه" پـايـان مــى يـابـنـد . آواى ايــن نــويـسـه يـكـسـان اسـت ، مـگـر ايــن كـه در پـايـان واژه جـاى بـگـيــرد . هـمـخــوان "ه" آوا ى خــود را هـمـچــونـيـن در پـايـان واژه نـگـاه مـيــدارد يـا ايــن كـه تـبــديـل بـه واكـه هـا ى "e" يـا "a" مـيـشـود . د و بـاره بـا مـسـالـه ى يـكـجــور امـلـايــى واژه هـايــى بـا فـراگــويـشـهـا ى گــونـاگــون روبــرو مـيـشـويـم .

مـانـنــد:
بـه ("be" يـا"beh" يـا "bah"), نـه ("na" يـا "noh" يـا "neh"), كـه("ke" يـا "keh" يـا "kah" يـا "koh") و بـسـيـارى ديـگـر.
۱۰ . هـمـپـايـگـيــى "-e" پــى درپــى در زبـان پـارســى يـافـتـه مـيـشـود . بـا ايــن حـال يـا نــوشـتـه نـمـيـشـود بـه دلـيـل كـمـاسـيــى واكـه هـا ى كــوتـاه يـا بـه چـهــره ى "ى" (y) يـا هـمــزه پـديــدار مـيـشـود ، هـنـگـامــى كـه بـه دنـبـال واژه يــى كـه بـا "e" يـا "a" پـايـان مــى يـابـد قـرار بـگـيــرد .

مـانـنــد:
د و جــور نــوشـتـن "" يـا "خـانـه ى مـن".
۱۱ . وجــود شـيــوه هـا ى گــونـاگــون نـگـارش چــون شـكـسـتـه ، نـسـخ ، نـسـتـعـلـيــق ، و ديـگـران . بـايـد ايـنـجـا گــوشــزد كـرد كـه ايـنـهـا نـام هـا ى كـلـكـهـايــى گــونـاگــون نـيـسـتـنـد ، بـلـكـه شـيــوه هـا ى نـگـارش كـامـلـا جـداگـانـه انـد . مـتـن هـا ى شـكـسـتـه يـا نـسـتـعـلـيــق را بـر روى ايـنـتــرنـت نـمـيـتـوان نـشـان داد و بـايـد بـه چـهــره ى تـصــويــر نـمــودار كـرد .
۱۲. بـر خـلـاف نــوشـتـه هـايــى بـه دبـيــره ى لـاتـيـن كـه نــويـسـه هـا در گـروه هـايــى يـكـپـارچـه قـرار مـيـگـيــرنـد ، در نــوشـتـه هـاى پــارســى-عـربــى نــويـسـه هـا از هـم پـراكـنــده انـد . ايــن بـه خـاطــر دلـيـل شـمـاره ى ۷ اسـت كـه نـشـان داد كـه پـاره يــى از نــويـسـه هـا بـه يـكــديـگـر چـسـبـيــده و پـاره يــى جـدا از هـم نــوشـتـه مـيـشـونـد .

مـانـنــد:
"آبـادان", "كـشـالـه", "ادب" و بـسـيـارى ديـگـر.
۱۳. بـا دبـيــره ى پــارســى-عـربــى واژه هـا از راسـت بـه چـپ نــوشـتـه مـيـشـونـد ، ولــى شـمـاره هـا از چـپ بـه راسـت . چــونـيـن نـاسـازگـارى مـيـتـوانـد تـنـهـا مـايـه ى كـمــى رنـجـش بـاشـد ، يـا سـرچـشـمـه ى غـلـطـهـاى فـراوان امـلـايــى و بـغــرنـجــى هـايــى در نـگـارش مـدركـهـاى عـلـمــى ، ريـاضـى ، يـا نــوشـتـه هـايــى كـه واژگـان بـا شـمـاره هـا در آمـيـخـتـه انـد .
۱۴ . بـا دبـيــره ى پــارســى-عـربــى ، نـامـه نـگـارى هـاى الـكـتــرنـيـكــى نـيـاز بـه كـيـبــورد ، ويــرايـشـگـر ، و واژه نـگـارانــى ويــژه دارد . بـا بـه كـار بـردن كـيـبــورد مـعـمــولــى نـمـيـتـوان از مـانـهـاى ويــژه ى نـامـه نـگـارى چــون "HOTMAIL" يـا "! YAHOO" ، نـامـه هـاى الـكـتــرنـيـكــى فــرسـتـاد .
۱۵. دبـيــره ى پــارســى-عـربــى بـا هـيـچـكـدام از نـرم افــزارهـاى بـسـيـار فـراوانــى كـه بـراى دبـيــره ى لـاتـيـن نــوشـتـه مـيـشـونـد كـار نـمــى كـنـد . ايـنـهـا شـامـل نـرم افــزار هـايــى هـسـتـنـد كـه بـه جــور خــودكـار تـصــويــرهـاى مـتـن هـاى گــونـاگــون را بـه خــود مـتـن بـر مــى گـردانـنـد . چــونـيـن نـرم افــزارهـايــى بـراى مـتـنـهـايــى بـه دبـيــره ى پــارســى-عـربــى بـسـيـار نـايـاب ، گــرانـبـهـا ، و پـر از غـلـط هـسـتـنـد . هـمـيـنـگــونـه شـامـل نـرم افــزارهـاى تـبــديـل آوا بـه مـتـن يـا مـتـن بـه آوا نـيــز مـيـبـاشـنـد ، كـه بـه هـيـچ وجـه بـا مـتـنـهـاى پــارســى-عـربــى كـار نـمــى كـنـنـد .
۱۶. وجــود هـيـچـگــونـه سـنـجـه يــى بـراى بـازنـمــود كـردن الـكـتــرنـيـكـيــى مـتـنـهـاى پــارســى-عـربــى .

۴ جــور گــونـاگــون بـراى نـگـاشـتـن الـكـتــرنـيـكـيــى مـتـنـهـاى پــارســى-عـربــى وجــود دارد :

۱) يــونـيـكـود (Unicode)
۲) ويـنــدوز عـربـــى (Arabic Windows) - بـا نـتـسـكـيـپ (Netscape) كـار نـمــى كـنـد
۳) كـلـكـهـاى بـسـيـار فـراوان بـراى ويـنــدوز و اپـل (Apple)
۴) كـلـكـهـاى يــونـيـكـس (Unix).


در ضـمـن ، نـبــودن يـك سـنـجـه ى دادگـانــى و بـازنـمــود مـتـنـهـاى پـارســى بـاعـث سـخـتــى هـا و دشــوارى هـاى فـنــى بـراى ويــرايـشـگـران و سـازنــدگـان و مـايـه ى درد سـر كـاربـران شـده اسـت .

بـراى نـمــونـه :
نـيـاز بـه كـلـكـهـاى گــونـاگــون بـراى خــوانــدن مـانـهـايــى بـه مـتـن پــارســى-عـربــى . امـكـان ايـنـكـه مــوتــورهـاى جـسـتـجــويــى چــونـيـن مـتـنـهـايــى را نـاديــده بـگـيــرنـد زيـاد اسـت .
وابـسـتـگــى بـه نـشـانـه هـاى يــونـيـكـود و ويـنــدوز كـه در درجـه ى نـخـسـت بـراى زبـان عـربــى سـاخـتـه شـده انـد ، بـا تـغـيـيــرهـاى كــوچـكــى بـراى زبـان پـارســى . در نـتـيـجـه چــونـيـن مـتـنـهـاى الـكـتــرنـيـكـيـيــى چـهــره هـايــى عـربــى بـه خــود دارنـد و مـانـنـد مـتـن پـارســى نـيـسـتـنـد ، چــون كــوشـش بـر ايــن بــوده كـه ايــن مـتـنـهـا هـرچـه بـيـشـتـر مـانـنـد كـلـكـهـاى عـربـــى بـاشـنـد . تـشـخـيـص دادن نــويـسـه هـاى ويــژه ى پـارســى ، در ايــن مـتـنـهـا بـسـيـار دشــوار اسـت .
سـاخـتـن چــونـيـن دادگـانـهـا و مــوتــورهـاى جـسـتـجــويــى بـراى مـتـنـهـاى پـارســى ، بــدون هـيـچ سـنـجـه يــى ، كـارى بـسـيـار پـيـچـيــده اسـت .

۱۷. دسـتــورهـاى بـغــرنج دربـاره ى " جـدايــى " (فـاصـلـه) در پــارســى-عـربــى . ايــن دسـتــورهـا هـمـچــونـان بــاعــث بـغــرنـجــى در بـاز نـمــود كـردن درسـت واژهـاى پـارســى خــواهـنـد شـد . شـيــوه ى درسـت امـلـاى پــارســى-عـربــى نـيـاز بـه ۳ جـدايــى ويــژه ، عـلـاوه بـر جـدايــى مـعـمــولــى مـيـان واژه هـا دارد . ايــن جـدايـيـهـا گــزاره ى زيــرنــد

  • نـيـم جـدايــى:
    در نــوشـتـه هـايــى بـه دبـيــره ى پــارســى-عـربــى ، نــويـسـه هـاى دنـبـال هـم در واژه هـا بـه يـكــديـگـر مـيـپـيــونــدنـد . ولــى در نــوشـتـن بـرخــى پـيـشــونــدهـا ، پـســونــدهـا و واژه هـاى در هـم آمـيـخـتـه ، از ايـن پـيــونـد بـا افــزودن يـك نـشـانـه ى يــونـيـكــود جـلــوگـيــرى مـيـشـود ، بــى ايـنـكـه جـدايــى مـيـان د و نــويـسـه ى دنـبـال هـم بـه وجــود بـيـايـد .

    مـانـنــد:
    نـادرسـت (جـدايــى مـعـمــولــى)
    نـادرسـت (بــى جـدايــى)
    درسـت (بـا نـيـم جـدايــى)

  • پـيــوسـتـار:
    در دبـيــره ى پــارســى-عـربــى نــويـسـه هـاى جـدا نــوشـتـه شـده بـه چـهــره ى تـكــى جـداى خــود نـگـاشـتـه مـيـشـونـد . بـسـيـارى هـنـگـامـهـا نـگـارنــده خــواهـان نــوشـتـن نــويـسـه ى جـداگـانـه بـه چـهــره هـايــى ديـگـر چــون آغـازيـن ، مـيـانـه ، يـا پـايـانــى اسـت .

    مـانـنــد(كــوتـاه نــويـســى هـجــرى شـمـســى):
    "ه" ى نـادرسـت (بـا نـيـم جـدايــى)
    "ه" ى درسـت (پـيــوسـتـار)

  • پـيــوسـتـار بـاريـك :
    پـيـشـنـهـاد شـده كـه در دبـيــره ى پــارســى-عـربــى نـيـاز بـه يـك جـدايــى مـيـان واژه هـايــى اسـت كـه پـهـن تـر از " پـيــوسـتـار " ولــى بـاريـكـتـر از جـدايــى مـعـمــولــى بـاشـد . اگـر واژه هـايــى كـه داراى چــونـيـن پـيــوسـتـار بـاريـكــى هـسـتـنـد در پـايـان خـط جـاى گـيــرنـد ، از هـم گـسـيـخـتـه نـشـده ، و هـمــواره يـك واژه ى پـيــوسـتـه خــواهـنـد مـانـد . بـدبـخـتـانـه هـم اكـنــون كـلـكــى كـه چــونـيـن نـشـانـه يــى را دارا بـاشـد وجــود نـدارد .

    مـانـنــد:
    بـا نـيـم جـدايــى
    نـيـم جـدايــى

دسـتــور بـه كـار بـردن نـيـم جـدايــى بـايـد ، هـم بـر روى ايـنـتــرنـت و هـم در شـيــوه ى نـگـارش ، كـامـلـا پـاس داشـتـه شـود . اگـر ايــن دسـتــور انـجـام نـگـيــرد ، افــزوده بـر مـسـالـه هـايــى كـه بـر رســى شـدنـد ، يـك واژه امـكـان دارد چـنـد واژه ى جـداگـانـه ، يـا چـنـد واژه بـا يـكــديـگـر در آمـيـخـتـه ، بـه چـهــره ى يـك واژه بـه چـشـم بـيـايـنـد . دشــواريـهـايــى كـه جـدايـيـهـاى گــونـاگــون پـديـد آورده انـد ، كـار بـازشـنـاســى نــوشـتـه هـاى پـارســى را از ســوى رايـانـه ، بـسـيـار پـيـچـيــده كـرده انـد .

مـانـنــد:

داروخـانـه ؛ پـردر آمـد .

بـه كـار بـردن الـفـبـاى لـاتـيـنــى نـيـاز بـه جـدايــى هـاى گــونـاگــون را از مـيـان بـرداشـتـه ، تـنـهـا جـدايــى مـعـمــولــى را دارا خــواهـد بــود .

۱۸ . بـراى دسـتــرســى بـه پـايـه ى اسـتـادى در نـگـارش پــارســى-عـربــى ، نـيـاز بـه دانـسـتـن هـمـه ى آيـيـنـهـاى بـيـشـمـار و پـيـچـيــده ى ايــن دبـيــره اسـت . نـزديـك بـه هـمـه ى آيـيـنـهـاى امـلـايــى داراى يـك يـا چـنـد اسـتـثـنـا هـسـتـنـد . نـه تـنـهـا دانـش چــونـيـن آيـيـنـهـاى بـيـشـمـارى امـكـانـپــذيــر نـيـسـت ، اجــرا كـردن هـمـگــى اشـان نـيــز نـامـمـكـن اسـت . بـر شـمـردن آيـيـنـهـاى امـلـاى پــارســى-عـربــى نـيـاز بـه دفـتـرچـه يــى ۳۵ بـرگــى دارد . چــونـيـن دفـتـرچـه يــى [۱] پـس از سـالـهـا جـسـتـار و پـژوهـش از ســوى اسـتـادان بـه نـگـارش در آمـد . ولــى نـه تـنـهـا پـاسـخـگــوى دشــواريـهـاى ايــن دبـيــره نـشـد ، بـلـكـه پـرسـشـهـاى بـيـشـتـرى بـه وجــود آورد . ديـگـر مـور دهـاى زيــر هـمـگــى از ايــن دفـتـرچـه گــرفـتـه شـده انـد .
۱۹ . تـنـهـا آيـيـنـهـاى بـه كـار بـردن نـشـانـه ى "هـمــزه" ۵ بـرگ از دفـتـرچـه ى ۳۵ بـرگــى را بـه خــود گــرفـتـه اسـت .

دسـتــورهـايــى كـه بـراى بـه كـار بـردن هـمــزه آفـريــده شـدنـد از پـيـچ در پـيـچ تـريـن آيـيـنـهـا هـسـتـنـد . ايــن نـشـانـه را مـيـتـوان ۵ جــور گــونـاگــون نــوشـت . بـا ايــن حـال ، بـسـتـگــى بـه جـاى هـمــزه درون واژه ، مـيـتـوانـد چـهــره هـاى گــونـاگــونــى هـم بـه خــود بـگـيــرد . بـه هـمـيـن دلـيـل ، پـاره يــى واژه هـا مـانـنــد "" يـا "" و "" يـا "" را مـيـتـوان ۲ جــور نــوشـت . هـمـانـگــونـه كـه در بـالـا يـاد آورى شـد "هـمــزه" و نــويـسـه ى "عـيـن" گـاهــى آوا ى مـشـتـركــى دارنـد . مـانـنــد هـمــزه در "", و عـيـن در "رعــد" .
۲۰. بـسـيـارى از واژه هـاى عـربـــى كـه در پـارســى انــدر شـده انـد ، آيـيـنـهـاى امـلـايــى خــويـش را نـگـه داشـتـه انـد . ايــن بـاز مـايـه ى ژرفـنـايــى و پـيـچـيــدگــى هـرچـه بـيـشـتـر سـخـتـيـهـاى امـلـاى پــارســى-عـربــى شـده اسـت .
بـراى نـمــونـه: نــوشـتـه شـدن اجـبـارى "" در "" كـه بـه "ت" مـعـمــولــى در واژه هـاى "" يـا "" تـبــديـل مـيـشـود . يـا نــويـسـه ى "ى" بـا الـف كــوتـاهــى درونـش كـه تـنـهـا در پـايـان واژه هـا جـاى مـيـگـيــرد و درسـت مـانـنـد نــويـسـه ى الـف "ا" فـراگـفـتـه مـيـگـردد . گـاهــى نـيــز الـف كــوتـاه بـه دلـيـلـهـايــى مــى افـتـد . ايــن مـايـه ى لـغــزشـهـاى فـراگــويـشــى مـيـان واژه هـايــى چــون "" و "" يـا "" و "" مـيـشـود . نـشـانـه ى "تـشــديـد" ، اگـر گــذاشـتـه نـشـود ، بــاعــث كـژروى در خــوانــدن و فـراگــويـش مـيـگـردد .

نـمــونـه: و .
۲۱. بـر پـايـه ى دسـتــور امـلـاى پــارســى-عـربــى ، زيــر و زبـر (اعــراب) بـايـد در جـاهـايــى كـه نـيـاز بــديـشـان هـسـت نــوشـتـه شـونـد . چــونـيـن آيـيـنــى هـمـيـشـه امـكـانـپــذيــر نـيـسـت . بــويــژه در نــوشـتـارهـاى ايـنـتــرنـتــى كـه بـسـيـار كـمـيـابـنـد . بـا ايـنـكـه وجــود زيــر و زبـر بـه فـراگــويـش درسـت يـارى مـيـكـنـد ، در ضمـن بــاعــث درهـم بـرهـمــى مـتـن مــى گـردد ، و بـا خـجـكـهـاو سـركـجـهـا در مــى آمـيــزد . بـراى هـمـيـن دلـيـل اسـت كـه كـمـتـر در نــوشـتـه هـاى چـاپــى ، مـانـنـد كـتـابـهـا و روزنـامـه هـا ، بـه چـشـم مـيـخــورنـد .
۲۲. نــويـسـه ى پــارســى-عـربــى "و" (v) اگـر پـيـش از "و" (u) قـرار بـگـيــرد بــاعــث اسـتـثـنـاى امـلـايــى مـيـشـود . سـرچـشـمـه ى ايــن اسـتـثـنـا ايــن اسـت كـه "o" و "u" در ايــن دبـيــره هـرد و بـا يـك نــويـسـه "و" بـازنـمــود مـيـشـونـد . پـرسـشــى كـه رخ مـيــدهـد ايــن اسـت كـه آيـا چــونـيـن واژه هـايــى را بـايـد بـا يـك يـا د و "و" نــوشـت . پـاسـخــى كـه اسـتـادان دسـتــور امـلـا مـيــدهـنـد آن اسـت كـه بـيـشـتـر هـنـگـامـهـا بـايـد بـا د و "و" نــوشـت چــون "طـاووس", و گـهـگـاهــى نـيــز بـا يـك "و" چــون "داود" !
۲۳. پـســونــدهـا گـاهــى پـيــوسـتـه نــوشـتـه مـيـشـونـد و گـاهــى جـداگـانـه . ايــن بـسـتـگــى دارد بـه نــويـسـه ى نـخـسـتـيـن پـســونــدهـا و واپـسـيـن واژه هـا . بـراى نـمــونـه واژه ى "ارجـمـنـد " (= ارج + مـنـد) بـايـد پـيــوسـتـه نــوشـتـه شـده و "آب بـان" و "بـرق آسـا" جـداگـانـه . گـاهــى پـســونـد "وار" چـسـبـيــده نـگـاشـتـه مـيـشـود ، هـمـچــون "بـزرگــوار", " ســوگــوار", "خـانــوار", و گـاهــى جـداگـانـه هـمـچــون "طــوطــى وار ", "فــردســى وار ", يـا "پـرى وار ".

مـنـطـق چــونـيـن آيـيـنـهـايــى تـنـهـا بـر پـايـه ى زيـبـاشـنـاخـتــى نـهـاده شـده اسـت!

آيـيـنـهـاى ديـگـرى كـه انـگـيــزه ى زيـبـاشـنـاخـتــى دارنــد :

"- تـر" و "- تـريـن" بـايـد جـداگـانـه نــوشـتـه شـونـد مـگـر در بـهـتـر ، مـهـتـر ، كـهـتـر ، بـيـشـتـر . و "چـه" نـيــز بـايـد جـداگـانـه نـمــودار گـردد مـگـر در "آنـچـه" ، و "چـنـانـچـه" . پـســونـد جـمـع "هـا" بـايـد جـداگـانـه بـاشـد مـگـر در "ايـنـهـا" و "آنـهـا".
۲۲ . پـيـشــونـد "بــول" كـه از عـربــى گــرفـتـه شـده بـه د و روش نــوشـتـه مـيـشـود . بـا روش سـاده ى پـارســى ، يـا بـر پـايـه ى روش امـلـايــى عـربــى ، ولــى نـه هـردو . هـم امـلـاى "بـلـهـوس" (بـه روش سـاده ى پـارســى)، و هـم "بــوالـهـوس" (بـه روش پـيـچـيــده ى عـربــى) درسـت هـسـتـنـد . ولــى امـلـاى سـاده ى "بـلـقـاسـم" نـادرسـت اسـت و بـايـد بـه چـهــره ى "بــوالـقـاسـم" نــوشـتـه شـود .

دشــوارى بـزرگــى در بـه كـار بـردن پـيـشــونـد "بـ -". ايــن پـيـشــونـد بـايـد بـه گـهــواژه (فـعـل) بـپـيــونــدد ، مـانـنـد "بـگـفـتـم" ، "بــروم" ، "بـنـمـايـد" ، "بـخــرد" ، "بـجـا" ، ولــى بـايـد جـداگـانـه نــوشـتـه شـود اگـر بـا نـامــواژه ، قـيـد ، يـا صـفـت بـاشـد ، مـانـنـد "بـه سـربـردن" ، "بـه آواز بـلـنـد" ، "بـه دسـت آورد" ، "بـه سـخـتــى" ، "بـه حـق" .

اسـتـثـنـاهـايــى دربـاره ى امـلـاى پـيـشــونــدهـا :

"بــى" هـمـيـشـه جـداگـانـه نــوشـتـه مـيـشـود مـگـر در "بـيـهــوده" ، "بـيـخــود" ، "بـيــراه" ، "بـيـچـاره" ، "بـيـنـوا" . "هـم" بـايـد هـمـيـشـه پـيــوسـتـه نــوشـتـه شـود مـانـنـد "هـمـايـش" ، "هـمـسـنـگ" ، "هـمـسـايـه" مـگـر در واژهـايــى كـه داراى "هـمــزه" هـسـتـنـد مـانـنـد "هـم آرزو" ، و "هـم آرمـان" . "چـه" بـايـد هـمـيـشـه جـداگـانـه نــوشـتـه شـود مـگـر در "چــرا" و "چـگــونـه" .
۲۵. واژه هـايــى كـه از چـنـد واژه سـاخـتـه شـده انـد بـايـد بـهـم پـيــوسـتـه ، ولــى گـاهــى نـيــز بـايـد جـداگـانـه نــوشـتـه شـونـد . بـراى نـمــونـه "هـشـيـار" ، "سـكـنـجـبـيـن" ، و "بـهـنـام" بـايـد بـهـم پـيــوسـتـه ، ولــى "دل انـگـيــز" ، "عـقـب افـتـادگــى" ، "كـم احـسـاس" بـايـد جـدا بـاشـنـد بـه دلـيـل وجــود نــويـسـه هـاى آغـازيـن "ا". واژه هـايــى چــون "آيـيـن نـامـه" ، "پـاك كـن" ، "چــوب بـرى" نـيــز بـايـد جـداگـانـه نــوشـتـه شـونـد بـه خـاطــر وجــود نــويـسـه هـاى هـمـتـاى آغـازيـن و واپـسـيـن چــون "ن" ، "ك" ، و "ب" . واژه هـايــى كـه از چـنـد واژه ى تـكــرارى سـاخـتـه شـده انـد چــون "كـم كـم" ، و "تـك تـك" ، بـايـد جـداگـانـه نـمـايـان گـردنـد . هـمـيـنـگــونـه واژه ى "سـنـگـيـن رنـگـيـن" .

واژه هـايــى كـه يـك يـا چـنـد واژه ى فـرنـگــى را فـرا مـيـگـيــرنـد بـايـد جـداگـانـه نـمـايـان گـردنـد ، مـانـنـد "خــوش پـز" ، و "شـيـك پــوش" . واژه هـاى عـربـيــى كـه از چـنـد واژه بـر پـا شـده انـد نـيــز بـايـد از هـم جـدا نـگـاشـتـه شـونـد ، مـانـنـد "مـع ذلـك" ، "مـن بـعـد" ، "ان شـا الـلـه" ، "مـع هــذا" . ايــن آيـيـن بـايـد دربـاره ى واژه هـايــى كـه فـراگـيــرنــده ى شـمـاره هـسـتـنـد نـيــز بـه كـار بـسـتـه شـود ، مـانـنـد "پـنـج تـن" ، "هـفـت گـنـبـد" ، "هـشـت بـهـشـت" ، "نـه فـلـك" . اسـتـثـنـا هـاى ايــن آيـيـن "يـكـســويـه" ، "يـكـشـنـبـه" ، "يـكـشـبـه" ، "يـكـسـره" هـسـتـنـد كـه بـايـد پـيــوسـتـه نــوشـتـه شـونـد .
۲۶. بـه خـاطــر وجــود چـنــديـن هـمـخــوان كـه آواهـاى يـكـسـان دارنـد ، يـا هـمـخــوانـهـايــى كـه مـنـحـصــر بـه عـربــى هـسـتـنـد و فـراگــويـش پـارســى نـدارنـد ، شـمـاره ى بـزرگــى از واژه هـا مـيـتـوانـنـد چـنــديـن جــور گــونـاگــون نــوشـتـه شـونـد .

بـراى نـمــونـه :
آزوقـه / آ ذوقـه ، آقـا / آغـا ، اسـطـبـل / اصـطـبـل ، امـپــراتــور / امـپــراطــور ، بـلـيـت / بـلـيـط ، بـغـچـه / بـقـچـه ، تـنـبــور /طـنـبــور ، تـاق / طـاق ، تـبـر / طـبـر ، تـپـيــدن / طـپـيــدن ، تـراز / طـراز ، تــوفـان / طــوفـان ، غـلـتـيــدن / غـلـطـيــدن ، قـاتــى / قـاطــى ، قـبـاد / غـبـاد ، هـولـه / حـولـه ، لــوتــى / لــوطــى ، اسـتـخــر / اسـطـخــر ، تـاب / طـاب ، تـخـارسـتـان / طـخـارسـتـان ، تــوس / طــوس ، تـهـمـاسـب / طـهـمـاسـب ، و بـسـيـارى ديـگـر .
۲۷. سـردرگـمــى بـيـش از انــدازه يــى در مـورد مـيـانـگـيــر "ى" وجــود دارد . آيـا بـايـد ايــن مـيـانـگـيــر را بـه كـار بـرد ، هـمـچــون در "زيـبـايــى" بـا "ى" ، يـا نـبـايـد بـه كـار بـرد و در جـايـش يـك هـمــزه گــذاشـت .
نـمــونـه هـاى فـراوانــى وجــود دارنـد ، مـانـنـد تـنـهـايــى ، اروپـايــى ، ...
۲۸. اگـر نـيـاز بـاشـد بـايـد نـشـانـه ى زيــر را بـراى هـمـپـايـگــى (-e) بـه كـار بـرد .

بـاز هـم بـايـد گــوشــزد كـرد كـه چــونـيـن آيـيـنــى عـمـلــى نـيـسـت ، بــويــژه در مــورد مـتـنـهـاى الـكـتــرنـيـكــى و چـاپــى .

مـانـنــد :
آيـا "اسـب سـوارى" (asbsavari) اسـت يـا "اسـب سـوارى" (asbe savari) ؟ بـه دبـيــره ى پــارســى-عـربــى بـاز شـنـاخـتـن ايــن د و واژه نـيـاز بـه دانـسـتـن زمـيـنـه و بـافـت جـمـلـه دارد .
۲۹. يـكــى از نـشـانـه هـاى دبـيــره ى پــارســى-عـربــى تـنــويـن اسـت . تـنــويـن را مـيـشـود بـا نـشـانـه ى ويــژه ى خــود( ً )، يـا ( ٌ )نـمــودار كـرد ، يـا بـه يـارى نــويـسـه هـا نــوشـت ، هـمـچــون( َ ن ) و ( ُ ن ).

ايــن مـايـه ى د و گـانـگــى پـاره يــى امـلـاهـا مـيـشـود .

[۱] بـخـشــى از نـامـه ى فـرهـنـگـسـتـان (تـهــران اسـفـنــد ۱۳۷۸) نــوشـتـه ى فـرهـنـگـسـتـان زبـان و ادب پـارســى در بـاره ى دسـتــور دبـيــره ى پــارســى-عـربــى و آيـيـنـهـاى آن (انـگـيــزه ى ايــن دفـتـرچـه سـامـان دادن بـه نـاهـنـجـارى وضـع امـلـا ى پــارســى-عـربــى اسـت ، ولــى بــاعــث شـده كـه ايــن درهـم بـرهـمــى بـيـشـتـر آشـكـار شـود) .
 
Contact Us | 2003 UniPers.com. All rights Reserved.