۱. دانـشـجــويــى كـه دوسـتـار
فـراگـيــريــى دبـيــره ى پــارســى-عـربــى
بـاشـد ، بـايـد امـلـا ى پـيـچـاپـيـچ
هـمـه ى واژه هـا و دسـتــورهـا
ى دشــوار آنـان را بـه يـاد بـسـپـارد
. اسـتـادى در نــوشـتـن و خــوانــدن
بـه دبـيــره ى پــارســى-عـربــى
نـزديـك بـه ۹ سـال كــوشـش و ازخــودگــذشـتـگــى
نـيـاز دارد . بـرا ى هـمـيـن اسـت
كـه درصـد بـزرگــى از مـردم بـاسـواد
ايــران ، بـه سـخـتــى مـيـتـوانـنـد
اثـرهـا ى بـزرگـان ادب پـارســى
چــون گـلـسـتـان و بــوسـتـان
سـعــدى ، مـثـنـوى بـلـخــى ،
يـا شـاهـنـامـه ى فــردوســى
را بـيـلـغــزش بـخــوانـنـد .
تـا بـه آنـجـا كـه ، درصـد عـمــده
يــى از ايــن بـاسـوادان در خــوانــدن
مـقـالـه ى روزنـامـه بـاز مـيـمـانـنـد
يـا در نــوشـتـن انـشـا لـغــزش
هـايــى مـيـكـنـنـد . |
۲. الـفـبـا ى رسـمــى پــارســى-عـربــى
۳۴ نــويـسـه و ۹ نـمـاد دارد .
آن ۳۴ نــويـسـه مـيـتـوانـنـد
، بـسـتـگــى بـه جـايـشـان درون
واژه ، در كـل ۱۱۸ چـهــره ى گــونـاگــون
بـه خــود بـگـيــرنـد . در مـيـان
ايــن آشـفـتـگــى چـنـد نــويـسـه
ى " آواره " نـيــز هـسـتـنـد كـه
بـه گــونـه ى رسـمــى در ايــن
الـفـبـا شـمـرده نـمـيـشـونـد
، و تـنـهـا در واژه هـا ى عـربـــى
يـافـتـه مـيـگـردنـد . پـس شـمـاره
ى نــويـسـهـا ى ايــن الـفـبـا
را مـيـتـوان ۴۲ ، ۴۴ ، ۴۶ تـا ۱۳۱
بـر آورد كـرد . نـمــونـه هـايــى
از ايــن نــويـسـهـا ى آواره "الـف
كــوتـاه" هـمـچــون در عـيـســى
، يـا مــوســى . تـه ى گــرد "ة"
هـمـچــون در دايــرةالـمـعـارف
. |
۳. كـمـاســى واكـه هـا ى كــوتـاه
. واكـه هـا ى كــوتـاه درون واژه
هـا نــوشـتـه نـمـيـشـونـد . گـهـگـاهــى
، بــويــژه بـرا ى سـاده كـردن
خــوانــدن بـرا ى كــودكـان و
نـو آمــوزان ، ۳ نـمـاد جـداگـانـه
نـمــودار ايــن ۳ واكـه ، در زيــر
يـا زبـر واژه نـهـاده مـيـشـونـد
. بـا نـبــودن ايــن ۳ واكـه فـراگــويـش
واژه هـا بـسـيـار دشــوار و تـنـهـا
بـا دانـش پـيـشـيـن امـكـانـپــذيــر
اسـت . فـراگــويـش درسـت واژه
هـا ى نـو يـا بـيـگـانـه امـكـانـپــذيــر
نـيـسـت . كـمـاســى ايــن واكـه
هـا بــاعــث مـيـشـود كـه واژه
هـا ى بـسـيـارى بـا فـراگــويـش
هـا ى گــونـاگــون بـا يـكـجــور
امـلـا نــوشـتـه شـونـد . تـنـهـا
جــورى كـه مـيـتـوان ايــن واژه
هـا را از يـكــديـگـر بـاز شـنـاخـت
، از زمـيـنـه يـا بـافـت جـمـلـه
يــى اسـت كـه در آن پـديــدار
مـيـگـردنـد . نـمــونـه هـا يــى
از واژه هـا يــى كـه امـلـا ى يـكـسـان
ولــى فـراگــويـشــى ديـگـر دارنــد
:
سـر (sar يـا ser يـا sor), در (dar يـا dorr),
رسـتـم ( rastam يـا rostam). |
۴. وجــود هـمـخــوان هـا
يــى كـه تـنـهـا در واژه هـا ى
عـربـــى يـافـتـه مـيـشـونـد
. در عـربـــى ايــن هـمـخــوان
هـا آوايــى ويــژه ى خــود دارنـد
، ولــى در زبـان پـارســى فـرقــى
مـيـان آوايـشـان نـيـسـت . ايــن
يـكــى از دشــوارى هـا ى بـسـيـار
بـزرگ ايــن دبـيــره اسـت ، و
تـنـهـا راه فـراگـيــرى از بـر
كـردن امـلـا ى واژه هـا اسـت .
هـمـخــوان هـا يــى كـه در پـارســى
آوايــى مـشـتـرك دارنـد
s: ,
h: ,
z: ,
t: ,
' : ,
q:
نـمــونـه هـايــى از واژه هـا
يــى كـه دارا ى هـمـخــوان هـا
ى عـربـيـنـد :
صـد, راضى,طــور, رعـد. |
۵ . در مـيـان ۳۳ نــويـسـه
ى الـفـبـا ى پــارســى-عـربــى
، تـنـهـا ۱۷ چـهــره را مـيـتـوان
بـاز شـنـاخـت . هـمـگــى نــويـسـه
هـا ى ايــن الـفـبـا بـا افــزودن
خـجـكـهـا (نـقـطـه هـا) و سـركـجـهـا
بـر چـهــره هـا ى گــونـاگــون
، سـاخـتـه شـدنـد . ايــن خــود
سـرچـشـمـه ى بـسـيـارى لـغــزش
هـا ى امـلـا يــى اسـت . |
۶ . پـاره يــى از نــويـسـه
هـا ى الـفـبـا چـهــره اشـان بـسـتـگــى
بـه ايــن دارد كـه در كـجـاى يـك
واژه واقـع شـونـد . در آغـاز ،
مـيـان ، يـا پـايـان واژه ، يـا
جـداگـانـه نــوشـتـه شـونـد .
شـمـاره ى نــويـسـه هـايــى
بـا چـهــره هـا ى گــونـاگــون
از بـيـشـيـنـه ى ۴ هـمـچــون:
b: 
تـا كـمـيـنـه ى ۲ هـمـچــون
:
d: 
تـغـيـيــر مـيـكـنـد .
|
۷ . درون يـك واژه ، پـاره يــى
از نــويـسـه هـا بـايـد چـسـبـيــده
بـه نــويـسـه ى پـيـشـيـن ويـا
پـسـيـن بـاشـنـد ، ولــى پـاره
يــى ديـگـر نـبـايـد . |
۸ . نــويـسـه هـاى "و" و "ى"
پــى درپــى در زبـان پـارســى
پـديــدار مـيـگـردنـد .
نــويـسـه ى "و" مـيـتـوانـد
نـمــودار آواهـاى ا (o) ، و (u) ،
و (v) ، وو (vu) ، و او (ow) ، يـا بـه كـلــى
خـامــوش بـاشـد . ايــن ويــژگــى
بـه تـنـهـايــى سـرچـشـمـه ى
بـسـيـارى از فـراگــويـشـهـاى
نـادرسـت اسـت . بـراى مـثـال ،
بـه نـادرسـتــى ، واژه ى كـهـن
فـروهــر (Faravahr) بـه فـروهـر (Foruhar)
، مـزدور (mozdvar) بـه مـزدور (mozdur)
، و رنـجــور (ranjvar) بـه رنـجــور
(ranjur) دگـرگــون شـده اسـت . بـه
تـازگــى بـحـثــى آغـاز شـده
كـه آيـا واژه هـايــى چــون خـســرو
يـا نـو را بـايـد بـا وفـراگـفـت
يـا نـه ، چــون او(ow) و و (o) را نــويـسـه
ى تـك "واو" بـازنـمــود مـيـكـنـد
. هـمـان جــور كـه انـتــظـار
مـيــرود ، بـازنـمــود كـردن
چـنـد آوا بـا تـنـهـا يـك نــويـسـه
بــاعــث امـلـاى يـكـجــور مـيـان
واژه هـايــى بـا فـراگــويـشـهـاى
گــونـاگــون مـيـشـود .
هـمـانـنــد:
تــو ("to" يـا "tu"), جــو
("jow" يـا "ju"), جــور ( "jur"
يـا "jowr"), شــور ("shur"
يـا "showr") و بـسـيـارى ديـگـر
.
نـمــونـه ى واو خـامــوش :
"خــواب" و بـسـيـارى ديـگـر
.
نـويـسـه ى "ى"
نـيــز مـيـتـوانـد آواهـا ى "i"
، "y" ، و "iy" ، را بـازنـمــود كـنـد
. چــونـيـن بـازنـمــودهـا ى چـنــدگـانـه
بـاعــث پـيـچـيــدگـيـهـا ى هـرچـه
بـيـشـتـر امـلـايــى شـده انـد
، چــون از امـلـا تـنـهـا نـمـيـتـوان
بـه فـراگــويـش واژه پــى بـرد
.
مـانـنــد :
سـيــر ("sir" يـا
"seyr"), ديــر ("dir"
يـا "deyr") و بـسـيـارى
ديـگـر . |
۹ . بـسـيـارى از واژه هـا
ى پـارســى بـه نــويـسـه ى "ه"
پـايـان مــى يـابـنـد . آواى ايــن
نــويـسـه يـكـسـان اسـت ، مـگـر
ايــن كـه در پـايـان واژه جـاى
بـگـيــرد . هـمـخــوان "ه" آوا
ى خــود را هـمـچــونـيـن در پـايـان
واژه نـگـاه مـيــدارد يـا ايــن
كـه تـبــديـل بـه واكـه هـا ى
"e" يـا "a" مـيـشـود . د و بـاره بـا
مـسـالـه ى يـكـجــور امـلـايــى
واژه هـايــى بـا فـراگــويـشـهـا
ى گــونـاگــون روبــرو مـيـشـويـم
.
مـانـنــد:
بـه ("be" يـا"beh" يـا "bah"), نـه
("na" يـا "noh" يـا "neh"), كـه("ke" يـا
"keh" يـا "kah" يـا "koh") و بـسـيـارى
ديـگـر.
|
۱۰ . هـمـپـايـگـيــى
"-e" پــى درپــى در زبـان پـارســى
يـافـتـه مـيـشـود . بـا ايــن
حـال يـا نــوشـتـه نـمـيـشـود
بـه دلـيـل كـمـاسـيــى واكـه
هـا ى كــوتـاه يـا بـه چـهــره
ى "ى" (y) يـا هـمــزه پـديــدار مـيـشـود
، هـنـگـامــى كـه بـه دنـبـال
واژه يــى كـه بـا "e" يـا "a" پـايـان
مــى يـابـد قـرار بـگـيــرد .
مـانـنــد:
د و جــور نــوشـتـن " "
يـا "خـانـه ى مـن".
|
۱۱ . وجــود شـيــوه هـا ى گــونـاگــون
نـگـارش چــون شـكـسـتـه ، نـسـخ
، نـسـتـعـلـيــق ، و ديـگـران
. بـايـد ايـنـجـا گــوشــزد كـرد
كـه ايـنـهـا نـام هـا ى كـلـكـهـايــى
گــونـاگــون نـيـسـتـنـد ، بـلـكـه
شـيــوه هـا ى نـگـارش كـامـلـا
جـداگـانـه انـد . مـتـن هـا ى شـكـسـتـه
يـا نـسـتـعـلـيــق را بـر روى
ايـنـتــرنـت نـمـيـتـوان نـشـان
داد و بـايـد بـه چـهــره ى تـصــويــر
نـمــودار كـرد . |
۱۲. بـر خـلـاف نــوشـتـه هـايــى
بـه دبـيــره ى لـاتـيـن كـه نــويـسـه
هـا در گـروه هـايــى يـكـپـارچـه
قـرار مـيـگـيــرنـد ، در نــوشـتـه
هـاى پــارســى-عـربــى نــويـسـه
هـا از هـم پـراكـنــده انـد . ايــن
بـه خـاطــر دلـيـل شـمـاره ى ۷
اسـت كـه نـشـان داد كـه پـاره
يــى از نــويـسـه هـا بـه يـكــديـگـر
چـسـبـيــده و پـاره يــى جـدا
از هـم نــوشـتـه مـيـشـونـد .
مـانـنــد:
"آبـادان", "كـشـالـه",
"ادب" و بـسـيـارى ديـگـر.
|
۱۳. بـا دبـيــره ى پــارســى-عـربــى
واژه هـا از راسـت بـه چـپ نــوشـتـه
مـيـشـونـد ، ولــى شـمـاره هـا
از چـپ بـه راسـت . چــونـيـن نـاسـازگـارى
مـيـتـوانـد تـنـهـا مـايـه ى
كـمــى رنـجـش بـاشـد ، يـا سـرچـشـمـه
ى غـلـطـهـاى فـراوان امـلـايــى
و بـغــرنـجــى هـايــى در نـگـارش
مـدركـهـاى عـلـمــى ، ريـاضـى
، يـا نــوشـتـه هـايــى كـه واژگـان
بـا شـمـاره هـا در آمـيـخـتـه
انـد . |
۱۴ . بـا دبـيــره ى پــارســى-عـربــى
، نـامـه نـگـارى هـاى الـكـتــرنـيـكــى
نـيـاز بـه كـيـبــورد ، ويــرايـشـگـر
، و واژه نـگـارانــى ويــژه دارد
. بـا بـه كـار بـردن كـيـبــورد
مـعـمــولــى نـمـيـتـوان از مـانـهـاى
ويــژه ى نـامـه نـگـارى چــون
"HOTMAIL" يـا "! YAHOO" ، نـامـه هـاى الـكـتــرنـيـكــى
فــرسـتـاد . |
۱۵. دبـيــره ى پــارســى-عـربــى
بـا هـيـچـكـدام از نـرم افــزارهـاى
بـسـيـار فـراوانــى كـه بـراى
دبـيــره ى لـاتـيـن نــوشـتـه
مـيـشـونـد كـار نـمــى كـنـد
. ايـنـهـا شـامـل نـرم افــزار
هـايــى هـسـتـنـد كـه بـه جــور
خــودكـار تـصــويــرهـاى مـتـن
هـاى گــونـاگــون را بـه خــود
مـتـن بـر مــى گـردانـنـد . چــونـيـن
نـرم افــزارهـايــى بـراى مـتـنـهـايــى
بـه دبـيــره ى پــارســى-عـربــى
بـسـيـار نـايـاب ، گــرانـبـهـا
، و پـر از غـلـط هـسـتـنـد . هـمـيـنـگــونـه
شـامـل نـرم افــزارهـاى تـبــديـل
آوا بـه مـتـن يـا مـتـن بـه آوا
نـيــز مـيـبـاشـنـد ، كـه بـه
هـيـچ وجـه بـا مـتـنـهـاى پــارســى-عـربــى
كـار نـمــى كـنـنـد . |
۱۶. وجــود هـيـچـگــونـه
سـنـجـه يــى بـراى بـازنـمــود
كـردن الـكـتــرنـيـكـيــى مـتـنـهـاى
پــارســى-عـربــى .
۴ جــور گــونـاگــون بـراى
نـگـاشـتـن الـكـتــرنـيـكـيــى
مـتـنـهـاى پــارســى-عـربــى
وجــود دارد :
۱) يــونـيـكـود (Unicode)
۲) ويـنــدوز عـربـــى (Arabic Windows)
- بـا نـتـسـكـيـپ (Netscape) كـار
نـمــى كـنـد
۳) كـلـكـهـاى بـسـيـار فـراوان
بـراى ويـنــدوز و اپـل (Apple)
۴) كـلـكـهـاى يــونـيـكـس (Unix).
در ضـمـن ، نـبــودن
يـك سـنـجـه ى دادگـانــى و بـازنـمــود
مـتـنـهـاى پـارســى بـاعـث سـخـتــى
هـا و دشــوارى هـاى فـنــى بـراى
ويــرايـشـگـران و سـازنــدگـان
و مـايـه ى درد سـر كـاربـران
شـده اسـت .
بـراى نـمــونـه :
نـيـاز بـه كـلـكـهـاى گــونـاگــون
بـراى خــوانــدن مـانـهـايــى
بـه مـتـن پــارســى-عـربــى
. امـكـان ايـنـكـه مــوتــورهـاى
جـسـتـجــويــى چــونـيـن مـتـنـهـايــى
را نـاديــده بـگـيــرنـد زيـاد
اسـت .
وابـسـتـگــى بـه نـشـانـه
هـاى يــونـيـكـود و ويـنــدوز
كـه در درجـه ى نـخـسـت بـراى
زبـان عـربــى سـاخـتـه شـده
انـد ، بـا تـغـيـيــرهـاى كــوچـكــى
بـراى زبـان پـارســى . در نـتـيـجـه
چــونـيـن مـتـنـهـاى الـكـتــرنـيـكـيـيــى
چـهــره هـايــى عـربــى بـه
خــود دارنـد و مـانـنـد مـتـن
پـارســى نـيـسـتـنـد ، چــون
كــوشـش بـر ايــن بــوده كـه
ايــن مـتـنـهـا هـرچـه بـيـشـتـر
مـانـنـد كـلـكـهـاى عـربـــى
بـاشـنـد . تـشـخـيـص دادن نــويـسـه
هـاى ويــژه ى پـارســى ، در ايــن
مـتـنـهـا بـسـيـار دشــوار اسـت
.
سـاخـتـن چــونـيـن دادگـانـهـا
و مــوتــورهـاى جـسـتـجــويــى
بـراى مـتـنـهـاى پـارســى ،
بــدون هـيـچ سـنـجـه يــى ، كـارى
بـسـيـار پـيـچـيــده اسـت .
|
۱۷. دسـتــورهـاى بـغــرنج
دربـاره ى " جـدايــى " (فـاصـلـه)
در پــارســى-عـربــى . ايــن
دسـتــورهـا هـمـچــونـان بــاعــث
بـغــرنـجــى در بـاز نـمــود
كـردن درسـت واژهـاى پـارســى
خــواهـنـد شـد . شـيــوه ى درسـت
امـلـاى پــارســى-عـربــى نـيـاز
بـه ۳ جـدايــى ويــژه ، عـلـاوه
بـر جـدايــى مـعـمــولــى مـيـان
واژه هـا دارد . ايــن جـدايـيـهـا
گــزاره ى زيــرنــد
- نـيـم جـدايــى:
در نــوشـتـه هـايــى بـه دبـيــره
ى پــارســى-عـربــى ، نــويـسـه
هـاى دنـبـال هـم در واژه هـا
بـه يـكــديـگـر مـيـپـيــونــدنـد
. ولــى در نــوشـتـن بـرخــى
پـيـشــونــدهـا ، پـســونــدهـا
و واژه هـاى در هـم آمـيـخـتـه
، از ايـن پـيــونـد بـا افــزودن
يـك نـشـانـه ى يــونـيـكــود
جـلــوگـيــرى مـيـشـود ، بــى
ايـنـكـه جـدايــى مـيـان د
و نــويـسـه ى دنـبـال هـم بـه
وجــود بـيـايـد .
مـانـنــد:
نـادرسـت (جـدايــى
مـعـمــولــى) |
|
|
نـادرسـت
(بــى جـدايــى) |
|
|
درسـت
(بـا نـيـم جـدايــى) |
|
|
- پـيــوسـتـار:
در دبـيــره ى پــارســى-عـربــى
نــويـسـه هـاى جـدا نــوشـتـه
شـده بـه چـهــره ى تـكــى جـداى
خــود نـگـاشـتـه مـيـشـونـد
. بـسـيـارى هـنـگـامـهـا نـگـارنــده
خــواهـان نــوشـتـن نــويـسـه
ى جـداگـانـه بـه چـهــره هـايــى
ديـگـر چــون آغـازيـن ، مـيـانـه
، يـا پـايـانــى اسـت .
مـانـنــد(كــوتـاه نــويـســى
هـجــرى شـمـســى):
"ه"
ى نـادرسـت (بـا
نـيـم جـدايــى) |
|
"ه"
ى درسـت (پـيــوسـتـار) |
|
- پـيــوسـتـار بـاريـك
:
پـيـشـنـهـاد شـده كـه در دبـيــره
ى پــارســى-عـربــى نـيـاز
بـه يـك جـدايــى مـيـان واژه
هـايــى اسـت كـه پـهـن تـر از
" پـيــوسـتـار " ولــى بـاريـكـتـر
از جـدايــى مـعـمــولــى بـاشـد
. اگـر واژه هـايــى كـه داراى
چــونـيـن پـيــوسـتـار بـاريـكــى
هـسـتـنـد در پـايـان خـط جـاى
گـيــرنـد ، از هـم گـسـيـخـتـه
نـشـده ، و هـمــواره يـك واژه
ى پـيــوسـتـه خــواهـنـد مـانـد
. بـدبـخـتـانـه هـم اكـنــون
كـلـكــى كـه چــونـيـن نـشـانـه
يــى را دارا بـاشـد وجــود نـدارد
.
مـانـنــد:
بـا نـيـم جـدايــى |
|
نـيـم جـدايــى |
|
دسـتــور بـه كـار بـردن نـيـم
جـدايــى بـايـد ، هـم بـر روى
ايـنـتــرنـت و هـم در شـيــوه
ى نـگـارش ، كـامـلـا پـاس داشـتـه
شـود . اگـر ايــن دسـتــور انـجـام
نـگـيــرد ، افــزوده بـر مـسـالـه
هـايــى كـه بـر رســى شـدنـد
، يـك واژه امـكـان دارد چـنـد
واژه ى جـداگـانـه ، يـا چـنـد
واژه بـا يـكــديـگـر در آمـيـخـتـه
، بـه چـهــره ى يـك واژه بـه چـشـم
بـيـايـنـد . دشــواريـهـايــى
كـه جـدايـيـهـاى گــونـاگــون
پـديـد آورده انـد ، كـار بـازشـنـاســى
نــوشـتـه هـاى پـارســى را از
ســوى رايـانـه ، بـسـيـار پـيـچـيــده
كـرده انـد .
مـانـنــد:
داروخـانـه ؛ پـردر آمـد .
بـه كـار بـردن الـفـبـاى
لـاتـيـنــى نـيـاز بـه جـدايــى
هـاى گــونـاگــون را از مـيـان
بـرداشـتـه ، تـنـهـا جـدايــى
مـعـمــولــى را دارا خــواهـد
بــود .
|
۱۸ . بـراى دسـتــرســى بـه
پـايـه ى اسـتـادى در نـگـارش پــارســى-عـربــى
، نـيـاز بـه دانـسـتـن هـمـه ى
آيـيـنـهـاى بـيـشـمـار و پـيـچـيــده
ى ايــن دبـيــره اسـت . نـزديـك
بـه هـمـه ى آيـيـنـهـاى امـلـايــى
داراى يـك يـا چـنـد اسـتـثـنـا
هـسـتـنـد . نـه تـنـهـا دانـش
چــونـيـن آيـيـنـهـاى بـيـشـمـارى
امـكـانـپــذيــر نـيـسـت ، اجــرا
كـردن هـمـگــى اشـان نـيــز نـامـمـكـن
اسـت . بـر شـمـردن آيـيـنـهـاى
امـلـاى پــارســى-عـربــى نـيـاز
بـه دفـتـرچـه يــى ۳۵ بـرگــى
دارد . چــونـيـن دفـتـرچـه يــى
[۱] پـس از سـالـهـا جـسـتـار و
پـژوهـش از ســوى اسـتـادان بـه
نـگـارش در آمـد . ولــى نـه تـنـهـا
پـاسـخـگــوى دشــواريـهـاى ايــن
دبـيــره نـشـد ، بـلـكـه پـرسـشـهـاى
بـيـشـتـرى بـه وجــود آورد . ديـگـر
مـور دهـاى زيــر هـمـگــى از ايــن
دفـتـرچـه گــرفـتـه شـده انـد
. |
۱۹ . تـنـهـا آيـيـنـهـاى بـه
كـار بـردن نـشـانـه ى "هـمــزه"
۵ بـرگ از دفـتـرچـه ى ۳۵ بـرگــى
را بـه خــود گــرفـتـه اسـت .
دسـتــورهـايــى كـه بـراى
بـه كـار بـردن هـمــزه آفـريــده
شـدنـد از پـيـچ در پـيـچ تـريـن
آيـيـنـهـا هـسـتـنـد . ايــن نـشـانـه
را مـيـتـوان ۵ جــور گــونـاگــون
نــوشـت . بـا ايــن حـال ، بـسـتـگــى
بـه جـاى هـمــزه درون واژه ، مـيـتـوانـد
چـهــره هـاى گــونـاگــونــى
هـم بـه خــود بـگـيــرد . بـه هـمـيـن
دلـيـل ، پـاره يــى واژه هـا مـانـنــد
" "
يـا " "
و " "
يـا " "
را مـيـتـوان ۲ جــور نــوشـت .
هـمـانـگــونـه كـه در بـالـا
يـاد آورى شـد "هـمــزه" و نــويـسـه
ى "عـيـن" گـاهــى آوا ى مـشـتـركــى
دارنـد . مـانـنــد هـمــزه در
" ",
و عـيـن در "رعــد" . |
۲۰. بـسـيـارى از واژه هـاى
عـربـــى كـه در پـارســى انــدر
شـده انـد ، آيـيـنـهـاى امـلـايــى
خــويـش را نـگـه داشـتـه انـد
. ايــن بـاز مـايـه ى ژرفـنـايــى
و پـيـچـيــدگــى هـرچـه بـيـشـتـر
سـخـتـيـهـاى امـلـاى پــارســى-عـربــى
شـده اسـت .
بـراى نـمــونـه: نــوشـتـه
شـدن اجـبـارى " "
در " "
كـه بـه "ت" مـعـمــولــى در واژه
هـاى " "
يـا " "
تـبــديـل مـيـشـود . يـا نــويـسـه
ى "ى" بـا الـف كــوتـاهــى درونـش
كـه تـنـهـا در پـايـان واژه هـا
جـاى مـيـگـيــرد و درسـت مـانـنـد
نــويـسـه ى الـف "ا" فـراگـفـتـه
مـيـگـردد . گـاهــى نـيــز الـف
كــوتـاه بـه دلـيـلـهـايــى مــى
افـتـد . ايــن مـايـه ى لـغــزشـهـاى
فـراگــويـشــى مـيـان واژه هـايــى
چــون " "
و " "
يـا " "
و " "
مـيـشـود . نـشـانـه ى "تـشــديـد"
، اگـر گــذاشـتـه نـشـود ، بــاعــث
كـژروى در خــوانــدن و فـراگــويـش
مـيـگـردد .
نـمــونـه:
و . |
۲۱. بـر پـايـه ى دسـتــور
امـلـاى پــارســى-عـربــى ، زيــر
و زبـر (اعــراب) بـايـد در جـاهـايــى
كـه نـيـاز بــديـشـان هـسـت نــوشـتـه
شـونـد . چــونـيـن آيـيـنــى هـمـيـشـه
امـكـانـپــذيــر نـيـسـت . بــويــژه
در نــوشـتـارهـاى ايـنـتــرنـتــى
كـه بـسـيـار كـمـيـابـنـد . بـا
ايـنـكـه وجــود زيــر و زبـر بـه
فـراگــويـش درسـت يـارى مـيـكـنـد
، در ضمـن بــاعــث درهـم بـرهـمــى
مـتـن مــى گـردد ، و بـا خـجـكـهـاو
سـركـجـهـا در مــى آمـيــزد .
بـراى هـمـيـن دلـيـل اسـت كـه
كـمـتـر در نــوشـتـه هـاى چـاپــى
، مـانـنـد كـتـابـهـا و روزنـامـه
هـا ، بـه چـشـم مـيـخــورنـد .
|
۲۲. نــويـسـه ى پــارســى-عـربــى
"و" (v) اگـر پـيـش از "و" (u) قـرار
بـگـيــرد بــاعــث اسـتـثـنـاى
امـلـايــى مـيـشـود . سـرچـشـمـه
ى ايــن اسـتـثـنـا ايــن اسـت
كـه "o" و "u" در ايــن دبـيــره هـرد
و بـا يـك نــويـسـه "و" بـازنـمــود
مـيـشـونـد . پـرسـشــى كـه رخ
مـيــدهـد ايــن اسـت كـه آيـا
چــونـيـن واژه هـايــى را بـايـد
بـا يـك يـا د و "و" نــوشـت . پـاسـخــى
كـه اسـتـادان دسـتــور امـلـا
مـيــدهـنـد آن اسـت كـه بـيـشـتـر
هـنـگـامـهـا بـايـد بـا د و "و"
نــوشـت چــون "طـاووس", و
گـهـگـاهــى نـيــز بـا يـك "و"
چــون "داود" ! |
۲۳. پـســونــدهـا گـاهــى
پـيــوسـتـه نــوشـتـه مـيـشـونـد
و گـاهــى جـداگـانـه . ايــن
بـسـتـگــى دارد بـه نــويـسـه
ى نـخـسـتـيـن پـســونــدهـا
و واپـسـيـن واژه هـا . بـراى نـمــونـه
واژه ى "ارجـمـنـد " (= ارج + مـنـد)
بـايـد پـيــوسـتـه نــوشـتـه
شـده و "آب بـان" و "بـرق آسـا" جـداگـانـه
. گـاهــى پـســونـد "وار" چـسـبـيــده
نـگـاشـتـه مـيـشـود ، هـمـچــون
"بـزرگــوار", " ســوگــوار",
"خـانــوار", و گـاهــى جـداگـانـه
هـمـچــون "طــوطــى وار ",
"فــردســى وار ", يـا "پـرى وار
".
مـنـطـق چــونـيـن آيـيـنـهـايــى
تـنـهـا بـر پـايـه ى زيـبـاشـنـاخـتــى
نـهـاده شـده اسـت!
آيـيـنـهـاى ديـگـرى كـه انـگـيــزه
ى زيـبـاشـنـاخـتــى دارنــد
:
"- تـر" و "- تـريـن" بـايـد جـداگـانـه
نــوشـتـه شـونـد مـگـر در بـهـتـر
، مـهـتـر ، كـهـتـر ، بـيـشـتـر
. و "چـه" نـيــز بـايـد جـداگـانـه
نـمــودار گـردد مـگـر در "آنـچـه"
، و "چـنـانـچـه" . پـســونـد جـمـع
"هـا" بـايـد جـداگـانـه بـاشـد
مـگـر در "ايـنـهـا" و "آنـهـا".
|
۲۲ . پـيـشــونـد "بــول" كـه
از عـربــى گــرفـتـه شـده بـه
د و روش نــوشـتـه مـيـشـود . بـا
روش سـاده ى پـارســى ، يـا بـر
پـايـه ى روش امـلـايــى عـربــى
، ولــى نـه هـردو . هـم امـلـاى
"بـلـهـوس" (بـه روش سـاده
ى پـارســى)، و هـم "بــوالـهـوس"
(بـه روش پـيـچـيــده ى عـربــى)
درسـت هـسـتـنـد . ولــى امـلـاى
سـاده ى "بـلـقـاسـم" نـادرسـت
اسـت و بـايـد بـه چـهــره ى "بــوالـقـاسـم"
نــوشـتـه شـود .
دشــوارى بـزرگــى
در بـه كـار بـردن پـيـشــونـد
"بـ -". ايــن پـيـشــونـد بـايـد
بـه گـهــواژه (فـعـل) بـپـيــونــدد
، مـانـنـد "بـگـفـتـم" ، "بــروم"
، "بـنـمـايـد" ، "بـخــرد" ، "بـجـا"
، ولــى بـايـد جـداگـانـه نــوشـتـه
شـود اگـر بـا نـامــواژه ، قـيـد
، يـا صـفـت بـاشـد ، مـانـنـد
"بـه سـربـردن" ، "بـه آواز بـلـنـد"
، "بـه دسـت آورد" ، "بـه سـخـتــى"
، "بـه حـق" .
اسـتـثـنـاهـايــى دربـاره
ى امـلـاى پـيـشــونــدهـا :
"بــى" هـمـيـشـه جـداگـانـه
نــوشـتـه مـيـشـود مـگـر در "بـيـهــوده"
، "بـيـخــود" ، "بـيــراه" ، "بـيـچـاره"
، "بـيـنـوا" . "هـم" بـايـد هـمـيـشـه
پـيــوسـتـه نــوشـتـه شـود مـانـنـد
"هـمـايـش" ، "هـمـسـنـگ" ، "هـمـسـايـه"
مـگـر در واژهـايــى كـه داراى
"هـمــزه" هـسـتـنـد مـانـنـد "هـم
آرزو" ، و "هـم آرمـان" . "چـه" بـايـد
هـمـيـشـه جـداگـانـه نــوشـتـه
شـود مـگـر در "چــرا" و "چـگــونـه"
. |
۲۵. واژه هـايــى كـه از چـنـد
واژه سـاخـتـه شـده انـد بـايـد
بـهـم پـيــوسـتـه ، ولــى گـاهــى
نـيــز بـايـد جـداگـانـه نــوشـتـه
شـونـد . بـراى نـمــونـه "هـشـيـار"
، "سـكـنـجـبـيـن" ، و "بـهـنـام"
بـايـد بـهـم پـيــوسـتـه ، ولــى
"دل انـگـيــز" ، "عـقـب افـتـادگــى"
، "كـم احـسـاس" بـايـد جـدا بـاشـنـد
بـه دلـيـل وجــود نــويـسـه هـاى
آغـازيـن "ا". واژه هـايــى چــون
"آيـيـن نـامـه" ، "پـاك كـن" ، "چــوب
بـرى" نـيــز بـايـد جـداگـانـه
نــوشـتـه شـونـد بـه خـاطــر
وجــود نــويـسـه هـاى هـمـتـاى
آغـازيـن و واپـسـيـن چــون "ن"
، "ك" ، و "ب" . واژه هـايــى كـه از
چـنـد واژه ى تـكــرارى سـاخـتـه
شـده انـد چــون "كـم كـم" ، و "تـك
تـك" ، بـايـد جـداگـانـه نـمـايـان
گـردنـد . هـمـيـنـگــونـه واژه
ى "سـنـگـيـن رنـگـيـن" .
واژه هـايــى كـه يـك يـا چـنـد
واژه ى فـرنـگــى را فـرا مـيـگـيــرنـد
بـايـد جـداگـانـه نـمـايـان گـردنـد
، مـانـنـد "خــوش پـز" ، و "شـيـك
پــوش" . واژه هـاى عـربـيــى كـه
از چـنـد واژه بـر پـا شـده انـد
نـيــز بـايـد از هـم جـدا نـگـاشـتـه
شـونـد ، مـانـنـد "مـع ذلـك" ،
"مـن بـعـد" ، "ان شـا الـلـه" ، "مـع
هــذا" . ايــن آيـيـن بـايـد دربـاره
ى واژه هـايــى كـه فـراگـيــرنــده
ى شـمـاره هـسـتـنـد نـيــز بـه
كـار بـسـتـه شـود ، مـانـنـد "پـنـج
تـن" ، "هـفـت گـنـبـد" ، "هـشـت
بـهـشـت" ، "نـه فـلـك" . اسـتـثـنـا
هـاى ايــن آيـيـن "يـكـســويـه"
، "يـكـشـنـبـه" ، "يـكـشـبـه" ،
"يـكـسـره" هـسـتـنـد كـه بـايـد
پـيــوسـتـه نــوشـتـه شـونـد
. |
۲۶. بـه خـاطــر وجــود چـنــديـن
هـمـخــوان كـه آواهـاى يـكـسـان
دارنـد ، يـا هـمـخــوانـهـايــى
كـه مـنـحـصــر بـه عـربــى هـسـتـنـد
و فـراگــويـش پـارســى نـدارنـد
، شـمـاره ى بـزرگــى از واژه هـا
مـيـتـوانـنـد چـنــديـن جــور
گــونـاگــون نــوشـتـه شـونـد
.
بـراى نـمــونـه :
آزوقـه / آ ذوقـه ، آقـا / آغـا
، اسـطـبـل / اصـطـبـل ، امـپــراتــور
/ امـپــراطــور ، بـلـيـت / بـلـيـط
، بـغـچـه / بـقـچـه ، تـنـبــور
/طـنـبــور ، تـاق / طـاق ، تـبـر
/ طـبـر ، تـپـيــدن / طـپـيــدن
، تـراز / طـراز ، تــوفـان / طــوفـان
، غـلـتـيــدن / غـلـطـيــدن ،
قـاتــى / قـاطــى ، قـبـاد / غـبـاد
، هـولـه / حـولـه ، لــوتــى /
لــوطــى ، اسـتـخــر / اسـطـخــر
، تـاب / طـاب ، تـخـارسـتـان /
طـخـارسـتـان ، تــوس / طــوس
، تـهـمـاسـب / طـهـمـاسـب ، و
بـسـيـارى ديـگـر .
|
۲۷. سـردرگـمــى
بـيـش از انــدازه يــى در مـورد
مـيـانـگـيــر "ى" وجــود دارد
. آيـا بـايـد ايــن مـيـانـگـيــر
را بـه كـار بـرد ، هـمـچــون در
"زيـبـايــى" بـا "ى" ، يـا نـبـايـد
بـه كـار بـرد و در جـايـش يـك هـمــزه
گــذاشـت .
نـمــونـه هـاى فـراوانــى وجــود
دارنـد ، مـانـنـد تـنـهـايــى
، اروپـايــى ، ... |
۲۸. اگـر نـيـاز
بـاشـد بـايـد نـشـانـه ى زيــر
را بـراى هـمـپـايـگــى (-e) بـه
كـار بـرد .
بـاز هـم بـايـد گــوشــزد
كـرد كـه چــونـيـن آيـيـنــى
عـمـلــى نـيـسـت ، بــويــژه
در مــورد مـتـنـهـاى الـكـتــرنـيـكــى
و چـاپــى .
مـانـنــد :
آيـا "اسـب سـوارى" (asbsavari) اسـت
يـا "اسـب سـوارى" (asbe savari) ؟ بـه
دبـيــره ى پــارســى-عـربــى
بـاز شـنـاخـتـن ايــن د و واژه
نـيـاز بـه دانـسـتـن زمـيـنـه
و بـافـت جـمـلـه دارد . |
۲۹. يـكــى از نـشـانـه
هـاى دبـيــره ى پــارســى-عـربــى
تـنــويـن اسـت . تـنــويـن را
مـيـشـود بـا نـشـانـه ى ويــژه
ى خــود( ً )، يـا ( ٌ )نـمــودار
كـرد ، يـا بـه يـارى نــويـسـه
هـا نــوشـت ، هـمـچــون( َ ن
) و ( ُ ن ).
ايــن مـايـه ى د و گـانـگــى
پـاره يــى امـلـاهـا مـيـشـود
. |